In ons leven zijn er verschillende kompassen die ons de weg wijzen: onze emoties, onze verlangens en onze overtuigingen. Allen zeggen immers iets over wat voor ons belangrijk is. Maar een van de krachtigste en meest betekenisvolle kompassen die we hebben, zijn onze waarden. Deze diepgewortelde persoonlijke overtuigingen en principes vormen de kern van wie we zijn en wat we belangrijk vinden in het leven. In deze blog ga ik er dieper in op: wat zijn waarden nou precies, hoe je kunt ontdekken wat jouw waarden zijn, hoe kun je ze gebruiken en waarom zijn ze zo essentieel voor een leven met gevuld met zingeving. 

Wat Zijn Waarden?

Waarden kan je herkennen als ‘de stem van je hart’ die jou influisteren hoe je wilt leven, hoe je jezelf wilt zijn, hoe je om wilt gaan met jezelf en met anderen. Het zijn jouw persoonlijke overtuigingen en principes die je laten zien wat je in jouw leven belangrijk vind. Waarden dienen dan ook als een leidraad die ons helpt om betekenis te vinden in ons leven en richting te geven aan onze acties.

Waarden zijn niet hetzelfde als doelen

Waarden kunnen op doelen lijken maar ze zijn niet hetzelfde. Waar doelen vaak specifieke resultaten nastreven - die die je na het behalen ervan af kunt strepen - zijn waarden tijdloos en dienen als motivatie voor het nastreven van doelen.

Hoe kunnen we onze waarden ontdekken?

Het ontdekken van onze waarden is een persoonlijke reis die van je vraagt om met zelfreflectie, eerlijkheid en openheid naar jezelf te kijken. Je kunt dit op verschillende manieren doen:

Reflecteren: Neem de tijd om na te denken over momenten in je leven waarin je volledig tot je recht kwam en je zo mogelijk ook een diepe zingeving ervaarde: wat waren de gemeenschappelijke elementen in deze momenten die jou tot deze acties en keuzes dreven?

Visualiseren: Stel je voor dat je aan het einde van je leven bent en terugkijkt op wat echt belangrijk voor je was. Welke waarden zou je willen dat je leven heeft weerspiegeld? Als je op deze manier onderzoek doet naar je waarden kun je waarden ontdekken die tot op dit moment onbekend voor je zijn.  Verderop in deze blog vind je een aantal voorbeelden van waarden om je op weg te helpen.

Ervaringen onderzoeken: Let op situaties die sterke emotionele reacties bij je oproepen, zowel positief als negatief. Deze reacties zeggen iets over wat je echt belangrijk vindt in het leven. Wat maakt dat iets je zo blij maakt? Wat maakt dat iets je zo boos maakt? Of verdrietig? Wat is hierin blijkbaar zo belangrijk voor jou? De antwoorden die je tegenkomt op deze vragen kun je ‘clusteren’ tot waarden. (Eerlijkheid, rechtvaardigheid, persoonlijke ontwikkeling, liefde, enzovoort.) Bijvoorbeeld: Je wind je ontzettend op wanneer je ziet dat iemand onterecht behandeld wordt. Blijkbaar is 'rechtvaardigheid' dan een van jouw waarden.

Onderzoek bij anderen: Praat met mensen die je vertrouwt en die je goed kennen. Vraag ze wat ze bewonderen in jou, welke eigenschappen of acties ze associëren met wie je bent als persoon. Hun perspectief kan nieuwe inzichten bieden over je waarden.

Er zijn ook tal van oefeningen die je kunt doen om jouw waarden te ontdekken. Ik noem er enkele:

Het toverstokje:

Stel je voor dat ik een toverstokje heb en dat door het zwaaien ermee alle pijnlijke gedachten, gevoelens en herinneringen geen impact meer op je hebben. Wat zou je met je leven doen? Waarmee zo je beginnen, stoppen, meer of minder van doen? Hoe anders zou je je gedragen? Als ik je op een filmpje zou zien, wat zou ik dan zien en horen waaruit zou blijken dat mijn toverstokje heeft gewerkt? De antwoorden op deze vragen zullen enkele van jouw waarden helder maken. En heb je er eenmaal een aantal helder, kies dan elke ochtend voordat je uit bed komt een of twee waarden uit die je die dag wilt inzetten. (Bijvoorbeeld ‘liefdevol zijn’ en ‘vriendelijkheid uitdragen’.)

Fotografeer kleine geluksmomentjes :

Maak de komende tijd eens wat foto’s van kleine geluksmomentjes. Het gaat om een moment dat je mooi vindt, waar je blij van wordt of dat je belangrijk vindt. Denk niet te groot, het zit hem vaak juist in de kleine dingen. Denk aan een vers boeket bloemen op tafel, een opgeruimde kamer / bureau / et cetera, een fijn gesprek met een goede vriend(in), lekker eten, kunst, gefluit van de vogels, je kind of kleinkind voorlezen uit een boek dat jij als kind ook al las, een afgeronde klus, een mooie lucht, enzovoort. En sta vervolgens stil bij de vraag wat deze momenten zo waardevol maakten voor jou. Wat zit er in die momenten verstopt dat voor jou van belang is? Mede zo krijg je inzicht in wat er voor jou belangrijk is in je leven.

Boek / film:

Welke films of boeken hebben je ooit geraakt? Waar ging dat verhaal over en welke waarden zitten daarin verstopt? Zijn dat ook waarden die jij zelf in je leven uit wilt dragen? En hoe wil je dat vormgeven? Door het boek “Vele hemels boven de zevende” van Griet Op Den Beeck ontdekte ik hoe belangrijk onder andere ‘persoonlijke ontwikkeling en kwetsbaarheid durven tonen’ voor mij is.

Kinderdroom:

Als kind heb je vast wel eens een fantasie gehad over een gewenste toekomst of een verlangen gehad over hoe je wilde zijn. Zo fantaseerde ik als kind dat ik over superkrachten bezat waarmee ik in geval van tegenspoed of nood bij toverslag alles voor iedereen goed kon maken met slechts een knip van mijn vingers. Nu ik op deze fantasie terugkijk, kan ik daar bepaalde waarden uit filteren, zoals verbinding, inclusie, behulpzaamheid, betrokkenheid en aandacht. Dat zijn nog steeds waardevolle zaken voor me. Waar droomde jij van als kind? En wat was daarin waardevol voor jou? Wat daarvan is nog steeds waardevol voor je?

Voorbeelden van waarden

Zoek je naar woorden om jouw waarden te omschrijven, dan heb ik hier enkele voorbeelden voor je verzameld om je op weg te helpen:

Liefde, familie, vriendschap, respect, integriteit, eerlijkheid, vertrouwen, compassie, dankbaarheid, authenticiteit, persoonlijke groei, zelfrespect, vrijheid, onafhankelijkheid, avontuur, creativiteit, succes, veerkracht, gelijkheid, empathie, geduld, harmonie, balans, rust, spiritualiteit, zelfexpressie, wijsheid, moed, gedrevenheid, ambitie, verantwoordelijkheid, genieten, plezier, groen leven, duurzaamheid, samenwerking, dienstbaarheid, ontdekking, ervaring, ontwikkeling, flexibiliteit, openheid, aanvaarding, betrouwbaarheid, groei, leiderschap, aanpassingsvermogen, respect voor de natuur, gelijkwaardigheid, veiligheid.

Neem de komende tijd eens rustig de tijd om bovenstaande manieren van zelfonderzoek te doen en met de uitkomsten te experimenteren; zet ze eens in in lastige situaties om op te merken welke verschillen dat voor jou maakt. Je zult zien dat  je stap voor stap meer inzicht zal krijgen in jouw waarden.

Het is belangrijk om te beseffen dat dit proces van zelfreflectie op persoonlijk waarden geen ‘einde’ heeft; dit gaat een leven lang door. Als mens ben je immers onderhevig aan veranderingen en logischerwijs veranderen jouw waarden met je mee. Wat als student ooit erg belangrijk voor je was (uitgaan tot diep in de nacht), kan nu mogelijk heel anders voor je zijn als volwassen man / vrouw. Nu is misschien ‘rust en balans’ veel belangrijker voor je.

Wat kunnen we doen met onze waarden?

Heb je eenmaal een aantal van jouw persoonlijke waarden ontdekt, dan kunnen deze dienen als krachtige gidsen in je leven. Ze bieden richting, betekenis en vervulling op onze levensreis. Hier zijn enkele manieren hoe je jouw waarden kunt inzetten als richtingaanwijzers:

Bij het maken van keuzes: Wanneer we voor moeilijke keuzes staan, kunnen onze waarden als leidraad dienen. Door af te stemmen op wat echt belangrijk voor ons is, kunnen we beslissingen nemen die in lijn zijn met onze diepste overtuigingen.

Door toegewijde acties te ondernemen: Onze waarden kunnen ons motiveren om actie te ondernemen en onze doelen na te streven. Stel jezelf bijvoorbeeld dagelijks de vraag ‘wat kan ik vandaag doen om een betere versie van mezelf te worden dan gisteren’. Maak acties ook zo klein mogelijk; Welke kleine actie kan ik vandaag doen in overeenstemming met hoe ik wil zijn. Ook kunnen ze ons helpen om door te zetten in moeilijke tijden en ons aan te moedigen om onze volledige potentieel te benutten. Dit soort acties heet in de wereld van ACT (Acceptatie & Commitment Therapy) ‘toegewijde acties’: Een actie doen in de richting van wat voor jou belangrijk is. Stel je voor dat harmonie voor jou heel belangrijk is en je hebt net een stevige woordenwisseling gehad met een partner of kind. Het eerste initiatief nemen om het ook weer uit te praten kan dan een toegewijde actie zijn; je vind het wellicht lastig maar ook belangrijk!

Toepassen in relaties: Waarden vormen de basis van onze relaties met anderen. Ze bepalen hoe we anderen willen behandelen, welke verbindingen we willen aangaan en welke normen we daarbij willen hanteren. Stel jezelf vragen als ‘wat voor een moeder / dochter / vriendin / partner / werknemer / ondernemer et cetera wil ik zijn en hoe wil ik mij tot hen gedragen.

Natuurlijk gaat je dat nooit vlekkeloos lukken – je bent immers een mens die door emoties geleid wordt en daar kun je je weleens in verliezen – maar je kunt wel steeds terugvallen op welk gedrag je wilt veranderen zodat je meer in overeenstemming met die waarden kunt gaan leven. Zelfcompassie kan hier een belangrijke ondersteunende rol in spelen; wees liefdevol voor- en geduldig met jezelf (in plaats van verwijtend en kritische wanneer het je niet gelijk lukt om te zijn wie je graag wilt zijn). 

Gebruiken voor persoonlijke groei: Door bewust te leven in lijn met onze waarden, kunnen we onszelf voortdurend blijven ontwikkelen en groeien als individuen. Waarden zijn dan ook een kompas voor persoonlijke groei en zelfontplooiing.

Daarom zijn waarden van belang

Het begrijpen en omarmen van onze waarden is dus belangrijk voor een rijk, vervuld en zinvol leven.

Wellicht is hier de beroemde top vijf ‘Regrets of the dying’ (n.a.v. een blog van de palliatieve verzorgster Bronnie Ware die viral ging) wel op zijn plaats .. want vertellen die immers niet álles over wat voor ons mensen belangrijk is?

Lees ze eens door en stel jezelf de vraag wat jij mogelijk als ‘regret’ zou ervaren wanneer vandaag de laatste dag van je leven zou zijn. En hoe je dit, met de kennis die je nu al mogelijk hebt over je eigen waarden, de resterende tijd van je leven anders (meer 'waardengericht') zou willen doen:

1. Ik zou willen dat ik de moed had gehad om meer trouw te zijn aan mezelf.

2. Ik zou willen dat ik niet zo hard gewerkt had.

3.Ik zou willen dat ik de moed had gehad om vaker mijn gevoelens te uiten.

4. Ik zou willen dat ik in contact was gebleven met mijn vrienden.

5. Ik zou willen dat ik mezelf meer had toegestaan om simpelweg gelukkig te zijn.

Nog meer redenen waarom waarden zo belangrijk zijn:

Ze geven betekenis: Onze waarden geven betekenis aan ons leven. Ze bieden een gevoel van doel en richting, waardoor we een dieper gevoel van voldoening en tevredenheid ervaren.

Ze tonen onze authenticiteit: Door te leven in overeenstemming met onze waarden, kunnen we authentiek zijn en trouw blijven aan onszelf. Dit leidt tot een gevoel van innerlijke harmonie en integriteit. Hierdoor vinden we ook vaak antwoorden op de vraag ‘wie ben ik’; een veel gestelde vraag in mijn praktijk.

Ze vergroten onze veerkracht: Onze waarden dienen als een bron van veerkracht wanneer we geconfronteerd worden met uitdaging, tegenslag en tegenspoed. Ze geven ons de kracht om door te gaan wanneer het leven moeilijk is, zelfs wanneer de weg voor ons onduidelijk lijkt. We weten immers waar we het voor willen doen.

Ze zorgen voor verbinding: Waarden vormen de basis van onze verbindingen met anderen. Ze helpen ons om diepere en meer vervullende relaties op te bouwen, gebaseerd op gedeelde overtuigingen en doelen. En wat dacht je van de verdiepende relatie en verbinding die je met jezelf zult ervaren wanneer je leeft in overeenstemming met je waarden.

Samenvatting

Samengevat kunnen we dus een leven creëren dat rijk is aan betekenis, voldoening, verbondenheid en zingeving wanneer we bewust leven in lijn met onze waarden en hier blijvend onderzoek naar doen middels bijvoorbeeld de bovenstaande tips en oefeningen. Zodat we antwoorden vinden op de vragen wie we zijn en wie we willen zijn en zodat we altijd uit een onschatbare bron van kracht en inspiratie kunnen putten tijdens onze levensreis.

En verdwaal je, wat normaal en menselijk is, denk dan ook eens aan deze metafoor van zenmeester Thich Nhat Hanh:

‘Als je verdwaalt bent in een donker bos, dan kan de poolster je helpen om je weg uit het bos te vinden. Maar het is natuurlijk niet de bedoeling om bij de Poolster uit te komen.’

Dus misschien is het niet altijd haalbaar om een bepaalde waarde perfect na te leven (bij de poolster uitkomen) maar toch kan die waarde je heel veel richting geven en inspiratie om na te streven. Persoonlijk geeft mij dit veel rust en ruimte om een – naar mijn eigen kunnen mogelijk – waardevol leven te leven en zo zal dat hopelijk ook voor jou zijn.

Wil je na het lezen van deze blog aan de slag met jouw waarden met behulp van leuke oefeningen in mijn praktijk? Weet dan dat ik met gebruikmaking van prachtige hulpmiddelen en mooie vragen jou daarbij kan ondersteunen. Je bent van harte welkom om in een of twee sessies hier samen onderzoek naar te doen.

Warme groet, Anita